دانستنی‌های مالیاتی (قسمت پانزدهم): هرآنچه باید در خصوص هزینه های قابل قبول مالیاتی بدانیم
به گزارش رسانه مالیاتی ایران، با کمی تأمل و بررسی به پیرامون خود ملاحظه می‌کنیم که حتی کوچک‌ترین بنگاههای اقتصادی نیز برای تحصیل درآمد، نیازمند صرف هزینه می‌باشند. به دیگر سخن پرداخت هزینه برای کلیه فعالیت‌های اقتصادی امری اجتناب ناپذیر بوده و در این میان فعالان اقتصادی که خواهان سودهای سرشار و فراوان هستند، می‌بایست هزینه‌های گزافی را نیز متحمل شوند.
اما از آنجائیکه بین درآمدها و هزینه‌های بنگاههای اقتصادی رابطه معکوسی وجود داشته، بدین معنی که هر چه هزینه‌ها فزونی گیرد، به همان میزان از درآمدها کاسته می‌گردد. بر همین اساس تعدادی از فعالان اقتصادی می‌کوشند بمنظور کاهش مالیات‌های خویش هزینه‌های خود را بیش از واقع در دفاتر و اسناد و مدارک نشان دهند.
معمولا ماموران مالیاتی نیز با آگاهی از این موضوع در رسیدگی‌های خود، بیشتر توجه خویش را به مواردی معطوف می‌دارند که تأثیر کاهنده بر درآمدهای مودیان داشته، بطوری‌که قدر مسلم سهم اصلی و عمده این عوامل کاهشی مربوط به هزینه‌های مودیان می‌شود.
از این‌رو ماموران رسیدگی کننده برای جبران این مسئله، کل یا بخشی از هزینه‌های مودیان که غیر واقعی بوده، برگشت داده، تا از این طریق به تشخیص درآمد مشمول مالیات و تعیین دقیق مالیات آنان دسترسی پیدا نمایند.
به همین منظور قانون‌گذار برای حل و فصل این موضوع و نیز آگاهی مودیان از هزینه‌های مورد قبول سازمان امور مالیاتی، فصل دوم از باب چهارم قانون مالیاتها را به هزینه‌های قابل‌قبول اختصاص داده است. لذا بمنظور آشنایی هر چه بیشتر فعالان اقتصادی در این بخش از دانستنی‌های مالیاتی ابتدا به تعریف هزینه‌های قابل‌قبول پرداخته و سپس شرایط هزینه‌های مذکور مورد امعان نظر قرار می‌گیرد.
تعریف هزینه‌های قابل‌قبول
هزینه‌های قابل‌قبول، هزینه‌هایی است که در حدود متعارف متکی به مدارک بوده و منحصرا مربوط به تحصیل درآمد موسسه در دوره مالی مربوط با رعایت حدنصاب‌های مقرر باشد. گفتنی است در مواردی که هزینه‌ای در قانون مالیاتها پیش بینی نشده یا بیش از نصاب‌های مقرر بوده، ولی پرداخت آن به موجب قانون یا مصوبه هیات وزیران صورت گرفته باشد قابل‌قبول خواهد بود.
ضمنا هزینه‌های مربوط به درآمدهایی که به موجب قانون مالیات‌های مستقیم از پرداخت مالیات معاف یا مشمول مالیات با نرخ صفر بوده یا با نرخ مقطوع محاسبه می‌شود، به عنوان هزینه‌های قابل‌قبول مالیاتی شناخته نمی‌شوند.
لازم به ذکر است پذیرش هزینه‌های پرداختی قابل‌قبول مالیاتی موضوع قانون مالیاتها که به شیوه تهاتری انجام نشود از مبلغ پنجاه میلیون (50.000.000) ریال به بالا منوط به پرداخت یا تسویه وجه آن از طریق سامانه (سیستم) بانکی خواهد بود. (ماده 147 و تبصره‌های آن)
شرایط هزینه‌های قابل‌قبول
به منظور آشنایی و آگاهی هر چه بیشتر مودیان با هزینه‌های قابل‌قبول در ذیل به مهمترین شرایط در نظر گرفته شده برای هزینه‌های مذکور اشاره می‌شود.
1- قیمت خرید کالای فروخته شده و یا قیمت خرید مواد مصرفی در کالا و خدمات فروخته شده
2- هزینه‌های استخدامی متناسب با خدمت کارکنان براساس مقررات استخدامی موسسه به شرح زیر:
الف – حقوق یا مزد اصلی و مزایای مستمر اعم از نقدی یا غیر نقدی (مزایای غیر نقدی به قیمت تمام شده برای کارفرما).
ب – مزایای غیر مستمر اعم از نقدی و غیر نقدی از قبیل خواربار، بهره وری، پاداش، عیدی، اضافه کار، هزینه سفر و فوق‌العاده مسافرت
ج – هزینه‌های بهداشتی و درمانی و وجوه پرداختی بابت بیمه‌های بهداشتی و عمر و حوادث ناشی ازکار کارکنان.
د – حقوق بازنشستگی، وظیفه، پایان خدمت طبق مقررات استخدامی موسسه و خسارت اخراج و بازخرید طبق قوانین موضوعه مازاد بر مانده
حساب ذخیره مربوط.
هـ – وجوه پرداختی به سازمان تأمین اجتماعی طبق مقررات مربوط و همچنین تا میزان سه درصد (3%) حقوق پرداختی سالانه بابت پس انداز کارکنان
و– معادل یک ماه آخرین حقوق و دستمزد و همچنین ما به التفاوت تعدیل حقوق سنوات قبل که به منظور تأمین حقوق بازنشستگی و وظیفه و مزایای پایان خدمت، خسارت اخراج و بازخرید کارکنان موسسه ذخیره می‌شود.
ز- پرداختی به بازنشستگان موسسه حداکثر تا سقف یک دوازدهم معافیت موضوع ماده (84) قانون مالیات‌های مستقیم
3 – کرایه محل موسسه در صورتی که اجاری باشد مال الاجاره پرداختی طبق سند رسمی و در غیر اینصورت در حدود متعارف.
4 – اجاره بهای ماشین آلات و ادوات مربوط به موسسه در صورتی که اجاری باشد.
5 – مخارج سوخت، برق، روشنائی، آب و مخابرات و ارتباطات.
6 – وجوه پرداختی بابت انواع بیمه مربوط به عملیات و دارایی موسسه.
7 – حق الامتیاز پرداختی و همچنین حقوق وعوارض و مالیات‌هایی که به سبب فعالیت موسسه به شهرداری‌ها و وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته به آن‌ها پرداخت می‌شود (به استثنای مالیات بر درآمد و ملحقات آن و سایر مالیات‌هایی که موسسه به موجب مقررات قانون مالیاتها ملزم به کسر از دیگران و پرداخت آن می‌باشد و همچنین جرایمی که به دولت و شهرداری‌ها پرداخت می‌گردد.)
8 – هزینه‌های تحقیقاتی، آزمایشی و آموزشی، خرید کتاب و نشریات و لوح‌های فشرده، هزینه‌های بازاریابی، تبلیغات و نمایشگاهی مربوط به فعالیت موسسه.
9 – هزینه‌های مربوط به جبران خسارت وارده مربوط به فعالیت ودارایی موسسه مشروط براینکه:
اولا – وجود خسارت محقق باشد.
ثانیا – موضوع و میزان آن مشخص باشد.
ثالثا – طبق مقررات قانون یا قراردادهای موجود جبران آن به عهده دیگری نبوده یا در هر صورت از طریق دیگر جبران نشده باشد.
10 – هزینه‌های فرهنگی، ورزشی و رفاهی کارگران پرداختی به وزارت کار و امور اجتماعی حداکثر معادل
ده هزار (10.000) ریال به ازای هر کارگر.
11- ذخیره مطالباتی که وصول آن مشکوک باشد مشروط بر اینکه:
اولا – مربوط به فعالیت موسسه باشد.
ثانیا - احتمال غالب برای لاوصول ماندن آن موجود باشد.
ثالثا - در دفاتر موسسه به حساب مخصوص منظور شده باشد تا زمانی که طلب وصول گردد یا لاوصول بودن آن محقق شود.
12 - زیان اشخاص حقیقی یا حقوقی که ازطریق رسیدگی به دفاتر آن‌ها و با توجه به مقررات احراز گردد، از درآمد سال یا سالهای بعد استهلاک پذیر است.
13 - هزینه‌های جزئی مربوط به محل موسسه که عرفا به عهده مستأجر است درصورتیکه اجاری باشد.
14 - هزینه‌های مربوط به حفظ و نگهداری محل موسسه درصورتیکه ملکی باشد.
15 - مخارج حمل و نقل.
16 - هزینه‌های ایاب و ذهاب، پذیرائی و انبارداری.
17 - حق الزحمه های پرداختی متناسب با کار انجام شده از قبیل حق العمل- دلالی- حق الوکاله- حق المشاوره- حق حضور- هزینه حسابرسی وخدمات مالی و اداری و بازرسی، هزینه نرم افزاری، طراحی و استقرار سیستم‌های مورد نیاز موسسه، سایر هزینه‌های کارشناسی در ارتباط با فعالیت موسسه و حق الزحمه بازرس قانونی.
18 – سود، کارمزد و جریمه‌هایی که برای انجام عملیات موسسه به بانک‌ها، صندوق تعاون، صندوق‌های حمایت از توسعه بخش کشاورزی و همچنین موسسات اعتباری غیربانکی مجاز و شرکتهای واسپاری (لیزینگ) دارای مجوز از بانک مرکزی پرداخت شده یا تخصیص یافته باشد. 19 – بهای ملزومات اداری و لوازمی که معمولا ظرف یک سال از بین می‌روند.
20 - مخارج تعمیر و نگاهداری ماشین آلات و لوازم کار و تعویض قطعات یدکی که به عنوان تعمیر اساسی تلقی نگردد.
21 - هزینه‌های اکتشاف معادن که منجر به بهره برداری نشده باشد.
22 - هزینه‌های مربوط به حق عضویت و حق اشتراک پرداختی مربوط به فعالیت موسسه.
23 - مطالبات لاوصول به شرط اثبات آن از طرف مودی مازاد برمانده حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول.
24 - زیان حاصل از تسعیر ارز براساس اصول متداول حسابداری مشروط براتخاذ یک روش یکنواخت طی سالهای مختلف از طرف مودی.
25 - ضایعات متعارف تولید.
26 - ذخیره مربوط به هزینه‌های پرداختنی قابل‌قبول که به سال مورد رسیدگی ارتباط دارد.
27 - هزینه‌های قابل‌قبول مربوط به سالهای قبل که پرداخت یا تخصیص آن درسال مالیاتی مورد رسیدگی تحقق می‌یابد.
28 - هزینه خرید کتاب و سایر کالاهای فرهنگی - هنری برای کارکنان و افراد تحت تکفل آن‌ها تا میزان حداکثر 5 درصد (5%) معافیت مالیاتی موضوع ماده (84) قانون مالیات‌های مستقیم به ازای هر نفر.
29 – ذخیره مربوط به خدمات پس از فروش (گارانتی) اشخاص حقوقی
شایان ذکر است که هزینه‌های دیگری که مربوط به تحصیل درآمد موسسه تشخیص داده می‌شود و در این ماده پیش بینی نشده است به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور و تصویب وزیر امور اقتصادی و دارائی جز هزینه‌های قابل‌قبول پذیرفته می‌شود.
همچنین مدیران و صاحبان سرمایه اشخاص حقوقی درصورتیکه دارای شغل موظف در موسسات مذکور باشند جزء کارکنان موسسه محسوب خواهند شد ولی در موسساتی که غیر اشخاص حقوقی باشند حقوق و مزایای صاحب موسسه و اولاد تحت تکفل و همسر نامبرده به‌استثنای هزینه سفر و فوق‌العاده مسافرت مربوط به شغل که مشمول مقررات جزء (ب) بند (2) این ماده خواهد بود جزء هزینه‌های قابل‌قبول منظور نخواهد شد. (ماده 148 و تبصره‌های آن)